Σας έχει συμβεί ποτέ, ενώ νιώθετε ξεκούραστοι σωματικά, να μην έχετε καμία διάθεση να σηκωθείτε από το κρεβάτι, να αδράξετε τη μέρα σας; Να αισθάνεστε ψυχικά εξαντλημένοι και εντελώς αντιπαραγωγικοί;

Η ψυχική εξάντληση έχει συμπεριληφθεί στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ως «σύνδρομο burnout». Το “burnout” αναφέρεται κυρίως στην επαγγελματική εξουθένωση, αλλά πολλές φορές –και όχι λανθασμένα– ο όρος χρησιμοποιείται και για κάποιον που είναι εξουθενωμένος στην καθημερινότητά του. Η πίεση και το στρες, η ανάληψη όλο και μεγαλύτερων ευθυνών, οι γρήγοροι και απαιτητικοί ρυθμοί της καθημερινότητας, οι πολλές ώρες εργασίας, χωρίς άδειες ή διαλείμματα, μπορούν να οδηγήσουν σε ψυχική εξάντληση.

Ο τρόπος που εμφανίζεται η ψυχική εξάντληση ποικίλλει ανάλογα με το άτομο και τη συνθήκη την οποία βιώνει. Το σίγουρο είναι ότι επηρεάζεται όλη η καθημερινότητα του ατόμου, με αποτέλεσμα να μην είναι λειτουργικό. Οι πιο συχνά καταγεγραμμένες αιτίες της ψυχικής εξάντλησης είναι:

• Εργασία υπό πίεση: Όταν τα άτομα εργάζονται χωρίς να τηρείται το προβλεπόμενο ωράριο, οι βάρδιες, τα ρεπό και οι άδειες, πιέζονται τόσο σωματικά όσο και συναισθηματικά. Την περίοδο του Covid, τα άτομα με ψυχική εξάντληση ήταν κυρίως επαγγελματίες υγείας.
• Η άφιξη ενός νέου μέλους στην οικογένεια: Οι απαιτήσεις που έχει η φροντίδα ενός μωρού, σε συνδυασμό με τις ήδη υπάρχουσες υποχρεώσεις, οδηγούν συχνά σε ψυχική εξάντληση, που, αν δεν αντιμετωπιστεί, μπορεί να οδηγήσει σε επιλόχειο κατάθλιψη.
• Οικονομικές δυσκολίες
• Πένθος
• Διαζύγιο
• Προβλήματα υγείας κ.ο.κ.

Πώς γίνεται αντιληπτή η ψυχική εξάντληση

Το σώμα μας έχει την τάση να μιλάει και να μαρτυράει τις ανάγκες του, αρκεί να είναι κάποιος σε θέση να προσέξει τα σημάδια και να κινηθεί κατάλληλα.

Συνήθως, τα άτομα με ψυχική εξάντληση παρουσιάζουν διαταραχές στον ύπνο τους. Σε κάποιες περιπτώσεις, θέλουν να κοιμούνται πολλές ώρες, οι οποίες δεν είναι ποτέ αρκετές. Έχουν όμως καταγραφεί και περιπτώσεις ατόμων με μεγάλες περιόδους αγρυπνίας μέσα στη νύχτα και δυσκολία να κοιμηθούν.

Επίσης, ο συναισθηματικός τους κόσμος είναι επιβαρυμένος, με αποτέλεσμα να σκέφτονται αρνητικά, να τα βρίσκουν όλα μάταια, να γίνονται κακοί και κυνικοί απέναντι στους άλλους. Πράγματα ή δραστηριότητες που τους έδιναν ευχαρίστηση τώρα αντιμετωπίζονται σαν μία ακόμη απαιτητική υποχρέωση. Όλα αυτά επηρεάζουν, όπως είναι αναμενόμενο, την επαγγελματική τους απόδοση και τις κοινωνικές τους επαφές, καθώς απομονώνονται από το περιβάλλον τους ή το ίδιο το περιβάλλον τούς απομακρύνει.

Υπάρχουν και περιπτώσεις ατόμων στις οποίες η ψυχική εξάντληση εκδηλώνεται με διακυμάνσεις στην πρόσληψη τροφής. Υπερφαγικά και βουλιμικά επεισόδια μπορούν να δώσουν προσωρινή ψυχική ανάταση ή μια πρόσκαιρη ευχαρίστηση. Από την άλλη, μπορεί το άτομο με ψυχική εξάντληση να ξεχνάει να φάει, η θέα του φαγητού να του είναι αποκρουστική και να του προκαλείται τάση για έμετο και ανακατωσούρα.

Αντιμετώπιση της ψυχικής εξάντλησης

Όπως και σε κάθε άλλη περίπτωση, η πρόληψη είναι η καλύτερη θεραπεία. Αν δίνουμε χώρο στον εαυτό μας και χρόνο να απολαύσουμε τα αγαπημένα μας πράγματα, αν βάζουμε όρια στις σχέσεις μας, αν έχουμε ανθρώπους γύρω μας που μας σέβονται και ακούν τις ανάγκες μας, τότε δεν είμαστε υποψήφιοι για ψυχική εξάντληση.

Ακόμη όμως κι αν αισθάνεται κάποιος ψυχικά εξαντλημένος, υπάρχει τρόπος να επαναπροσδιορίσει την καθημερινότητά του, να ζητήσει βοήθεια από κάποιον ειδικό και να τον βοηθήσει να οργανώσει την καθημερινότητά του βάζοντας σε προτεραιότητα τις δικές του ανάγκες και το δικό του συναίσθημα έναντι των άλλων.

Σε προσωπικό επίπεδο, αν θέλει κάποιος να προσπαθήσει μόνος του να καταπολεμήσει την ψυχική εξάντληση, μπορεί να θέσει διάφορες προκλήσεις στον εαυτό του. Για παράδειγμα, μπορεί να προσπαθήσει να ακολουθήσει έναν πιο υγιεινό τρόπο ζωής. Να κοιμάται ένα οκτάωρο περίπου, να ακολουθεί μια ισορροπημένη διατροφή, να ασκείται και να χαρίζει στον εαυτό του στιγμές χαλάρωσης. Ένα άτομο με ψυχική εξάντληση χρειάζεται να «κακομάθει» τον εαυτό του, σε πρώτη φάση, να τον θέσει σε προτεραιότητα και «να του κάνει τα χατίρια». Μόνο έτσι θα καταφέρει να βρει τη δύναμη να το ξεπεράσει.